سی ارم ( C-ARM )

دستگاه سی آرم (C-Arm)

این دستگاه یک وسیله ی عکس برداری پزشکی است که اساس آن بر پایه ی استفاده از تکنولوژی اشعه ی ایکس (X-ray) است. این وسیله برای انجام فلوروسکوپی استفاده می شود. فلوروسکوپی در واقع مشاهده ی آناتومی بدن بیمار است که می تواند هنگام جراحی در اتاق عمل باشد. به دلیل دسته ی دستگاه که شبیه حرف انگلیسی C است، آن را C-arm می نامند. طراحی مخصوص نیم دایره ای این دستگاه، به متخصص اجازه می دهد دستگاه را به راحتی جا به جا کند تا تمام بدن بیمار را پوشش دهد و عکس های مورد نیاز گرفته شوند.

فلوروسکوپی چیست؟

فلوروسکوپی نوعی روش عکس برداری توسط اشعه ی ایکس است که بیشتر برای عمل های مداخله ای یا اینترونشنال  (Interventional) انجام می شود. از فلوروسکوپی برای تشخیص انواع بیماری نیز می توان استفاده کرد.. با این حال بهتر است بدانیم که دستگاه سی آرم معمولا برای روش های تشخیصی استفاده نمی شود و بیشتر در عمل های جراحی کاربرد دارد. با استفاده از این دستگاه، جراح می تواند روند جراحی را به دقت مشاهده کند و تصمیم های لازم را بر آن اساس اتخاذ نماید.

حالت های عکس برداری دستگاه سی آرم

• فلوروسکوپی پیوسته (continuous)

             مشاهده ی عکس اندام در زمان عکس برداری به صورت پیوسته

• فلوروسکوپی پالسی

            مشاهده ی متناوب (نوبتی) عکس اندام ها در حین عکس برداری برای کاهش دوز اشعه ی ایکس هنگام جراحی های طولانی

• پرتو دهی
• دوز بالا

گرفتن عکس های تکی یا چند تایی ( برای مثال در عمل قلب یا آنژیوگرافی )

نحوه عملکرد دستگاه سی آرم

این دستگاه شامل یک منبع اشعه ی ایکس (ژنراتور) و یک تشدید کننده ی عکس یا دتکتور با صفحه ی مسطح (flat panel detector) است. دسته ی C شکل دستگاه، منبع اشعه ی ایکس (تیوب یا لوله ی ایکس ری) را به ایکس ری دیتکتور (تشدید کننده ی تصویر) متصل می کند. این دستگاه می تواند افقی یا عمودی حرکت کند تا بتوان عکس ها را از تمام زوایای بدن بیمار گرفت. ژنراتور اشعه ی ایکس تولید می کند که وارد بدن بیمار می شود. سپس دتکتور یا تشدید کننده، اشعه ی ایکس را به اشعه ی مرئی تبدیل می کند که می توان آن را روی مانیتور سی آرم مشاهده کرد. بدین صورت، متخصص می تواند در هر زمان، جزئیات آناتومی بدن بیمار مثل استخوان ها و نحوه ی قرار گرفتن آن ها را بررسی کند.

کاربرد دستگاه سی آرم

دستگاه های سی آرم سیار هستند از این رو بیشترین کاربرد آن ها در مطالعات و آزمایش هایی است که نیازمند بیشترین میزان انعطاف پذیری و سازگاری در نحوه ی قرارگیری باشند. این مطالعات معمولا مربوط به دستگاه گوارش، قلب، ارتوپد، دستگاه گردش خون و دستگاه تولید مثل می باشند. برخی از کاربردهای دیگر این دستگاه عبارتند از: 

• قرار دادن دقیق سوزن در جراحی های پیچیده
• مشاهده ی لحظه به لحظه ی کیسه ی صفرا، کبد ، استخوان ها و سایر اندام ها هنگام عمل جراحی
• مشاهده ی یک اندام از جهات مختلف برای بازسازی مدل 3 بعدی
• جهت یابی هنگام جراحی برای پیدا کردن جایگاه درست کاشت یا ایمپلنت در بیمار
• راهنمایی سوزن هنگام جراحی هنگام تزریق داروهای بیهوشی بدون آسیب زدن به مفاصل

• جراحی عمومی
• جراحی ارتوپد
• عمل های اورولوژی
• جراحی مغز و اعصاب
• جراحی قلب و عروق

هر کدام از این جراحی ها نیازمند میزان مشخصی از  تشدید کننده ی تصویر (image intensifier) ، ظرفیت ژنراتور، مقدار حافظه و دیگر گزینه ها هستند.

تشدید کننده ی تصویر

دستگاه سی آرم انواع مختلفی از تشدید کننده ی تصویر را عرضه می کند. معمولا اندازه ی تشدید کننده ی تصویر یا همان Image Intensifier 9 یا 12 است که هرچه این عدد بزرگتر باشد قیمت دستگاه نیز بیشتر می شود. برای جراحی های عمومی، ارتوپد و اورولوژی (یورولوژی) معمولا عدد 9 کافی است.

برای جراحی قلب هم، تشدید کننده ی 9 کافی است اما لازم است ظرفیت ذخیره ی عکس، سرعت عکس برداری و ظرفیت ژنراتور بالا باشد.

برای جراحی های مربوط به مغز و عروق، بهتر است اندازه ی تشدید کننده ی تصویر با قدرت 12 باشد، زیرا میدان دید بیشتری دارد که به شما اجازه می دهد بخش بزرگ تری از بدن را ببینید. همچنین برای این جراحی ها لوله یا تیوب بلندتر، ظرفیت ژنراتور بیشتر و حجم حافظه ی عکس زیادتری لازم است. 

در صورتی که نیاز باشد عکس برداری با اختلاف رنگ یا کانترست  انجام بگیرد(Contrast)، لازم است دستگاه سی آرم گزینه های Road Map و Substruction را پشتیبانی کند.

دتکتورهای فلت پنل در مقایسه با تشدید کننده های عکس

تشدید کننده های عکس در واقع دتکتورهای آنالوگی هستند که معمولا با اندازه های 9 و 12 عرضه می شوند. این در حالی است که فلت پنل ها از تکنولوژی جدیدتر دیجیتال بهره می برند. عکاسی دیجیتال ابزاری قدرتمند است که مزایایی همچون دوز پایین تر اشعه ی ایکس و کیفیت بهتر عکس را ارائه می کند. همچنین کیفیت عکس های دیجیتال در اثر گذشت زمان افت نمی کند. فلت پنل ها کوتاه تر از تشدید کننده های عکس اند زیرا چنان که از اسمشان پیداست مسطح اند و ساختار لوله ای شکل ندارند. در نتیجه جراح فضای بیشتری در حین جراحی در اختیار دارد که جراحی را به خصوص برای بیماران سنگین وزن آسان تر می کند. با این حال استفاده از این تکنولوژی در دستگاه های C-arm جدید است و در همه ی آن ها استفاده نمی شود زیرا استفاده از تشدید کننده های عکس نسبت به فلت پنل ها مقرون به صرفه تر است.